Szacuje się, że jedna na sześć osób dozna w ciągu życia udaru mózgu. Jest on pierwszą przyczyną trwałej niepełnosprawności. Jednak wcześnie rozpoczęta rehabilitacja, zarówno ruchowa, jak i neuropsychologiczna mogą przynieść znaczną poprawę w życiu chorego. Terapia funkcji poznawczych odgrywa w rehabilitacji poudarowej niezwykle ważną rolę. Przyjrzyjmy się jej bliżej.
Czym są funkcje poznawcze?
Na początku warto nakreślić, czym są funkcje poznawcze. Jest to istotne dla zrozumienia, dlaczego terapia funkcji poznawczych odgrywa tak znaczącą rolę w rehabilitacji poudarowej. Mówiąc o skutkach udaru, zazwyczaj na myśl przychodzą ograniczenia motoryczne i niedowłady, a także afazja, czyli zaburzenia mowy. Mniej widoczne są upośledzenia procesów poznawczych, które mają wpływ na codzienne funkcjonowanie osoby po udarze.
Udar upośledza takie obszary jak pamięć i koncentracja, możliwości uczenia się, funkcji wzrokowo-przestrzennych, a tym samym umiejętności odnajdywania się w czasie i przestrzeni. Pacjenci po udarze mają ograniczoną uwagę, zaburzenia percepcji niezwiązane z uszkodzeniem narządów zmysłów, problemy z mową, a także planowaniem oraz realizacją zadań. Wszystkie te funkcje poznawcze mają wpływ na ich codzienne funkcjonowanie – dlatego tak ważne jest ich przywrócenie.
Diagnoza neuropsychologiczna. Niezbędna do wdrożenia leczenia
Istotną częścią rehabilitacji jest diagnoza neuropsychologiczna, która pozwala na ocenę, czy problemy te wynikają z powodu uszkodzenia mózgu, czy z przyczyn psychologicznych, na przykład emocjonalnych. Dzięki diagnozie ocenia się, które z funkcji poznawczych zostały osłabione oraz w jakim stopniu. To kluczowe dla podjęcia odpowiedniego leczenia, a także obserwacji jego skuteczności. Diagnoza może być również niezbędna dla celów orzecznictwa, oceny stopnia niepełnosprawności i przyznania renty.
Diagnoza stawiana jest na podstawie testów oraz prób klinicznych, obserwacji pacjenta oraz wywiadu z najbliższymi – w celu oceny wcześniejszego i obecnego zachowania osoby po udarze – mówi specjalista z poradni neurologicznej Neuro-Care Clinic w Siemianowicach Śląskich. – Pod uwagę brana jest również dokumentacja medyczna, jeśli pacjent ją posiada. Im szybciej uda się postawić diagnozę, tym lepiej. Najlepsze efekty można uzyskać, jeżeli rehabilitacja poudarowa zostanie rozpoczęta w ciągu pierwszych sześciu miesięcy od udaru – dodaje.
Rehabilitacja funkcji poznawczych. Na czym polega?
W każdym przypadku plan leczenia przygotowywany jest indywidualnie, dlatego rehabilitacja może różnić się od ogólnych założeń przedstawionych w dalszej części. Zazwyczaj obejmuje ona trening pamięci, ćwiczenia umożliwiające koncentrację uwagi, a także orientację związaną z funkcją wzrokowo-przestrzenną. W przypadku pacjentów, których dotknęła afazja stosuje się rehabilitację logopedyczną. Specjalista zajmuje się również poprawą lub przywróceniem umiejętności pisania i liczenia. W tym celu wykorzystuje się zarówno programy komputerowe, jak i proste narzędzia: papier i ołówek. Częstotliwość i czas trwania spotkań dostosowywany jest do stanu pacjenta, jego możliwości oraz czasu, który upłynął od momentu wystąpienia udaru. Dopasowany jest również poziom trudności ćwiczeń, w zależności m.in. od wieku pacjenta i jego potrzeb.
Polepszenie jakości życia chorego oraz powrót do wykonywania normalnych czynności (na przykład zawodowych) jest możliwy dzięki niezwykłej plastyczności mózgu. Terapia pozwala na pobudzenie nieaktywnych neuronów oraz do budowania nowych połączeń pomiędzy synapsami. Dzięki temu nawet u pacjentów z poważnie upośledzonymi funkcjami poznawczymi możliwe jest wykorzystanie procesów, które nie uległy osłabieniu, a tym samym poprawa jakości życia.
Rehabilitacja poudarowa. Terapia funkcji poznawczych a rehabilitacja ruchowa
Jak już wspomnieliśmy, udar kojarzy się głównie z niedowładami kończyn. Rehabilitacja ruchowa jest niezwykle ważna, aby pacjent mógł samodzielnie się poruszać oraz wykonywać najprostsze czynności. Jednak w przypadku uszkodzenia funkcji poznawczych prawidłowy proces rehabilitacji ruchowej może być utrudniony. Pacjent może posiadać problemy ze zrozumieniem dłuższych komunikatów, a także zapamiętaniem poleceń fizjoterapeuty i nauczeniem się prawidłowych ruchów. Z tego względu terapia funkcji poznawczych jest niezbędna, aby pacjent po udarze mógł w pełni korzystać z innych form rehabilitacji.
